1. «کتاب تراژدی» دربارهی یادآوری است؛ هم گذشته هم امروز. معمولاً کلمهی یادآوری را برای به یادآوردن گذشته به کار میبرند چون گذشته بهمرورِ زمان فراموش میشود اما امروز، زمانِ حال ما، همزمان با ماست و حوادث امروز جلو چشممان رخ میدهد و ظاهراً نیازی به یادآوری ندارد. ما فکر میکنیم امروز از یادمان نمیرود چون نفسبهنفس با آدمها و رویدادهاییم، اما حتماً مثالِ مشهور جنگل و درخت را شنیدهاید؛ گاه درختها مانع میشوند تا ما جنگل را ببینیم. پس شاید یادآوریِ امروز ربطی داشته باشد به «دیدن» و «چطور دیدن». گاهی لازم است با خونسردی فاصله بگیریم از روایتهای رسمی و غیررسمی و فکر کنیم چطور میشود یک اتفاق یا یک آدم را دید. «کتابِ تراژدی»، اگر مسئولیتی برای خودش قائل باشد همین است، بهیادآوردن و دیدنِ گذشته و امروز.
2. «کتاب تراژدی» ادامهی پادکست «رادیو تراژدی» است و «رادیو تراژدی» پادکستی است برای گفتن از آدمها و ماجراهایی که دستکم گرفته شدهاند، دیده نشدهاند یا فراموش شدهاند. «کتاب تراژدی» از دل «رادیو تراژدی» بیرون آمده و متکی بر نویسندگان و تولیدکنندگان آن پادکست است؛ در «کتاب تراژدی» روش «رادیو تراژدی» را ادامه میدهیم؛ گفتنِ ماجراهای واقعی که ممکن است چیزی ازشان به گوشتان خورده باشد اما ندانید چه گذشتهای داشتهاند و سرنوشت، چه خوابی برایشان دیده. انتخاب تراژدی به وجه تراژیک ماجراها و آدمها ربط دارد، به تقدیری که اغلب از دست انسان خارج است و غیرقابل پیشبینی است و مثل بیشتر وقایعِ زندگی پایانِ خوش ندارد. انتخاب ما روایتهایی است که چنین پایانهایی داشتهاند.
3. آنچه «کتاب تراژدی» روایت میکند متکی به تحقیق است اما دوری میکند از نثر خشک و جدی و معمول گزارشنویسی در ادبیات روزنامهنگاری ما. ما تلاش میکنیم این گزارشهای تحقیقی را در قالب روایتی دراماتیک بیان کنیم. این وجه دراماتیک تا جایی حفظ میشود که «حقیقت» مخدوش نشود و خیالپردازی، واقعیت را خدشهدار نکند. نویسندگان «کتاب تراژدی» خودشان را مقید میدانند حقیقت را مخدوش نکنند و با فاصله، با خونسردی و به دور از اغراق، قصهها را روایت کنند.
4. دورانِ ما دوران انتشارِ متنهای کوتاه است، دورهی خواندن سرخطِ خبرها، دورهی خواندن متنهای 70 کلمهای توئیتر که هم موجزند هم پُرکنایه. اما «کتاب تراژدی» جز در قالب کتاب و مقالههای بلند، امکان انتشار نداشت. اساسِ کار تحقیق است و نوشتن مطالب مفصل برای گزارشِ وقایع و سرگذشتها. این به معنی حرکت خلافِ جریان معمول روز نیست؛ فرمِ کار، ما را ناگزیر به این انتخاب کرده است؛ فرمی که امیدواریم خواننده هم آن را بپسندد.
5. «کتاب تراژدی» چهار فصل دارد؛ روایت، شرح حال، تابلو و رادیوتراژدی. «روایت» شامل گزارشهایی است از امروز و دیروز، دربارهی چیزهایی که احاطهمان کردهاند؛ گزارشهایی قصهگو از زمانهمان و از سراسرِ عالم.
فصلِ دوم «شرح حال»هاست، گزارشهایی تحقیقی دربارهی زندگی و کار آدمها. این آدمها یا گمناماند یا اگر هم میشناسیمشان چندان از جزئیات زندگیشان خبر نداریم. این بخش اصلیِ «کتاب تراژدی» است و ریشه در «رادیو تراژدی» دارد و با همان روش نوشته شده است. آخرین مطلب این فصل، «شرح حال ناتمام» است؛ ایدهای برای پژوهش که میتواند به یک تکنگاری مفصل یا متن پادکست هم بدل شود.
«تابلو» چیزی نیست جز یک آلبوم تصویری؛ جایی که چشمها در معرض روایتی بصری از یک واقعه یا ماجرا قرار میگیرند. این بخش شامل عکس و نقاشی است و کمتر توضیح مکتوب دارد و میخواهد فصلی باشد برای اینکه بیننده بدون تفسیرِ اضافه با اثر روبه رو شود و روی آنها تمرکز کند.
«رادیوتراژدی» متنِ مکتوب یک شمارهی پادکست «رادیو تراژدی» است همراه با مطالب حاشیهای و ضمیمهای برای کامل کردن محتوای شنیداری. این گزارشها مکمل متن اصلیاند و گاه پاسخهایی هستند به سئوالهایی که در متنِ اصلی بهشان پرداخته نشده. متنِ پادکستها برای انتشار ویرایش ادبی شدهاند اما تغییری در محتوا داده نشده تا بشود ارزیابیشان کرد. این بخشی است برای آنها که پادکست ما را گوش میکنند.
اولین شمارهی «کتاب تراژدی» پیش روی شماست. این را بگذارید به حسابِ قدم اول. شاید نتوانیم قدمهای بعدی را برداریم اما امیدواریم همین قدمِ اول هم گامی به جلو باشد. کسی جز شما نمیتواند به ما بگوید کجا ایستادهایم. شمارهی دوم بدون در نظر گرفتن نظر شما منتشر نخواهد شد.
درود بر شما
من مدت بسیار کوتاهی است با رایو تراژدی آشنا شده ام. قسمتی از برنامه روزانه ام شده. مثل زمانی که باید روزنامه می خریدم و می خواندم یا اخبار ساعت دو رادیو را گوش میکردم. گوش کردن پادکست ها تا زمان متمادی فکر و حس ام را درگیر می کند. خوشحالم هستید پایدار باشید.
فرزانه کنعانی